RILINDJA DHE VIRUSI KORONA

LEJE QEVERISËSE PËR TË DALË NGA SHTËPIA! Liberale, 30. 03. 2020

Ndërsa u përmbyll java e tretë e izolimit, shqiptarëve do ju duhet të marrin leje nga qeveria për të bërë blerjet e ditës. Pra, duhet të shkruajnë elektronikisht një kërkesë, dhe vetëm pas aprovimit do të mund të dalin për të blerë ushqime apo ilace. Shumë nuk e kanë pritur mirë këtë strukturë të re të jetës urbane, por pakkush shprehet qartë. Shpesh herë ngjan sikur kundështia është thjesht inatçore, meqë shtrëngimi është vendosur nga një kryeministër që urrehet gjerësisht nga publiku.

Dy janë qëndrimet racionale për këtë shtrëngim ndaj lirive të individit, nëse e zhveshim nga qëndrimet: kundër, vetëm ‘se e thotë satrapi’;  dhe pro, vetëm ‘se e thotë Prijësi’. I pari është dakortësia me kufizimin, mbi argumentin ‘se vetëm të izoluar mund të luftojmë koronavirusin’; kurse i dyti është kundështia, mbi argumentin ‘se shtrëngimi nuk është i domosdoshëm, sepse individi është vet i përgjegjshëm’. Në fakt këtu ndahen edhe e majta, që nuk ka besim te përgjegjshmëria e individit por te ajo e qeverisë, nga e djathta që ka në thelb lirinë e individit për të marrë vendime dhe për të mbajtur përgjegjësi për vendimet e marra. Sidoqoftë, çdo individ duhet ta gjej midis këtyre dy alternativave përgjigjen për legjitimitetin e shtrëngimit qeverisës.

Për të ri-ardhur në temë, unë mendoj se Prijësi fuqiplotë, po përdor një rrezik real për të fuqizuar më tepër vetveten. Nuk do të thonim ndonjë gjë të re, nëse dëshirën për të fuqizuar vetveten duke zvogëluar rolin e pushteteve të tjera dhe veçanërisht të individit do ta identifikonim si karakteristikë të kësaj qeverije. Por, në këtë rast bëhet më e rrezikshme sepse justifikimi është i shkallës superiore, ‘qeveria po zvogëlon liritë e individit për të shpëtuar jetë njerëzore’!

Dhe këtu lind pikëpyetja e parë, nëse nuk kemi besim te përgjeshmëria e individit për të ruajtur jetën e vet, si mund të kemi besim se qeveria do të jetë më e përgjegjshme se individët për të ruajtur jetën e këtyre?! Një besim i tillë nuk bën kuptim logjik, të paktën jo në demokracinë liberale që ne mendojmë se po ndërtojmë, ku edhe qeveria përbëhet nga individë si të gjithë individët e shoqërisë. Por, patjetër që ka kuptim në regjime sunduese, atje ku pranohet se sundimtari i plotë-fuqishëm është përzgjedhur nga Krijuesi dhe vepron i ndriçuar prej Tij. Pikëpyetja e dytë qëndron në shqetësimin racional, a mund të na mbrojë  ‘leja për të dalë’ e dhënë nga qeveria nga rreziku i koronavirisit?! Unë do të thoja se kjo leje e qeverisë do na mbrojë aq sa mbrojti qytetet nga kaosi urban ‘leja e ndërtimit’ që jepte qeveria. Vështirë të besohet se një copë letër, apo akoma më pak, një shënim elektronik, do bënte këtë magji, nga policia e militarizuar e Prijësit, mund të kemi frikë ne, por dyshoj se virusi do impresionohej.

Mirëpo, ka edhe një pikëpyetje të tretë, që kërkon arsyetim. Mirë një individ mban përgjegjësi vet për rezultatin e vendimeve të tija, por për rezultatin që kanë vendimet e tij në jetën e të tjerëve, kush mban përgjegjësi?! Që do të thotë, nëse një individ preket nga virusi dhe për këtë mban përgjegjësi vet, por për të tjerët që mund të infektohen prej tij mos është më mirë të mbaj përgjegjësi qeveria. Dhe këtu qëndron thelbi i arsyetimit të etatistëve të fshehur. Këta nuk e thonë dot se besojnë te sundimi i qytetarëve nga qeveria, dhe në këtë kuptim nuk e propogandojnë dot hapur shtrëngimin e shtetasve si e metodë e mirë qeverisëse në vetvete, kështu që e propogandojnë si një veprim të detyruar për të mbrojtur shoqërinë si një e tërë.  Kjo është edhe qasja e qeverisë, e cila edhe veprimin më individual që është kërkuar ndonjëherë nga individi, sikurse është distancimi individual, kërkon ta kthej në një akt të kontrolluar nga qeveria.

Në fakt, kjo pikëpyetja e tretë është thjeshtë propogandë, sepse nuk mbart asnjë arsyetim racional. Një qytetar është ose i përgjegjshëm  dhe vet mbrohet e ruan të tjerët, ose është i papërgjeshëm dhe duhet ta mbrojë qeveria. Pavarësisht se cilin nga dy variantet do të pranojmë referuar formimit politik që kemi, duhet ta pranojmë atë për të gjithë shqiptarët, sepse nuk mund të kemi një qeverisje për të përgjegjshmit, dhe një tjetër për të papërgjegjshmit. Apo akoma më keq, të kemi një qeverisje të vetme por që i trajton të gjithë qytetarët si të papërgjegjshëm, meqë ekzistojnë disa të tillë. Për më tepër, sado të papërgjegjshëm të jenë qytetarët nuk është leja që jep qeveria, por ruajtja e distancave individuale dhe higjena personale që na mbrojnë nga virusi. 

Prandaj, të zbatojmë rregullat teknike që na mbrojnë nga koronavirusi dhe të durojmë shtrëngimin e qeverisë derisa ky kërcënim biologjik për jetën të largohet, sepse zgjidhje tjetër nuk ka. Dhe pas kësaj, të nisim edhe një luftë frontale kundër virusit të mendësisë etatiste, që na udhëheq prej 70 vjetësh, dhe që na prodhon Prirësa dhe qeverisje të tilla sundimtare. 

KONCENTRIMI NA DOBËSON EDHE PËRBALL KORONAVIRUSIT! Liberale, 06. 04. 2020

Koronavirusi vijon të preki jetët tona, jo vetëm nëpërmjet atyre që dijmë për të, por më shumë nëpërmjet atyre që nuk njohim akoma. Shumë pyetje na mundojnë këto kohë: nga, sa do të zgjasi kjo gjendje e padurueshme (?); deri, te çfarë impakti do të ketë ai në të ardhmen (?), që domosdoshmërisht do të jetë ndryshe. Ajo që më shqetëson më shumë është e ardhmja, sepse vetëm atë kemi në dorë sot. Të sotmen e kishim në dorë vite më parë, dhe duket se kemi dështuar me sukses të plotë, përderisa shumëkush ndihet i frikësuar në këtë realitet. Dhe, këtu nuk e kam fjalën vetëm për realitetin e krijuar nga koronavirusi, por edhe për realitetin përpara tij.

Nëse vëzhgon me vëmendje, dëshira për kolektivizëm dhe nostalgjia për komunizmin po shfaqet gjerësisht këto ditët! Njerëz që nuk ja kanë idenë realitetit  të përgjithshëm dhe të koronavirusit në veçanti, po kërkojnë të zhdukin kapitalizmin dhe individualizmin, meqë ata e paskan fajin për gjithçka të keqe që po ndodh. Por edhe njerëz të lexuar, si Noam Chomsky, prezantojnë të njëjtin mendim se, demokracia liberale është fajtorja e mungesës së pajisjeve mjeksore në këtë situatë.

Sigurisht që kanë të drejtë, nëse do të ishim një shoqëri e izoluar nga bota si 30 vjet më parë, patjetër që nuk do kishim impaktin e sotëm. Nuk do kishim pacient zero, dhe në këtë kuptim nuk do kishte shpërndarje në shkallë të gjerë. Edhe nëse do infektohej ndonjë nga Blloku, të vetmit që mund të shëtisnin nëpër botën kapitaliste, nuk do ishte ndonjë rrezik i madh se për ta gjithmon ka spitale. Nëse e dëshirojmë këtë ‘siguri’ jemi në rrugën e duhur prej shtatë vjetësh, koncentrimi i pushtetit politik po shkon në të njëjtin drejtim. Ndërsa ka, të paktën 23 vjet që askush nuk është investuar politikisht të ndërtonte një realitet shoqëror, i cili të na tregonte se kapitalizmi dhe individualizmi funksionon më mirë se koncentrizmi dhe kolektivizmi. Është kështu për çdo aspekt jetësor, por edhe për impaktet që kemi sot dhe do të kemi në të ardhmen nga koronavirusi.

Koncentrimi i pushtetit politik përgjatë tranzicionit solli modelin ekonomik shqiptar të konsumit, i cili mbështet vetëm në tre komponentë. Së pari, bisneset oligarkike që punojnë përgjithësisht të financuara nga buxheti publik, dhe përthithin ato pak fincanca publike që duhet të shkonin për përballimin e kësaj situate. Së dyti, bisneset e shitjeve me pakicë dhe shërbimeve që po mbyllen përditë e më shumë, sepse klientela po zvogëlohet nga varfëria apo po koncentrohet te bisneset e mëdha. Së treti, ‘call-center’ dhe ‘fasoneritë’, të cilat avantazhet konkuruese i vendosin te pagesat shumë të ulta të punonjësve dhe koncetrimi i tyre në njësinë e sipërfaqes. Janë këto sektorët që formësojnë një ekonomi të koncentruar të konsumit, ku konsumatorët janë gjithmon e më të varfër dhe nuk mund të përballojnë dot as dy muaj kostot e jetesës me kursimet e tyre.

Koncentrimi i pushtetit politik përgjatë tranzicionit solli edhe modelin territorial shqiptar të koncentrim-braktisjes së territorit nga popullsia, i cili formësohet nga vetëm nga dy komponentë. Së pari, qytete të mbipopulluara, me densitete të larta banimi në njësinë e sipërfaqes, si Tirana, Durrësi, Fieri, Vlora, Elbasani, Shkodra dhe Korça; të cilat na rrisin vulnerabilitetin ndaj koronavirusit, sepse prodhojnë hapsira të ngushta mikrosociale për individin. Është e kuptueshme, sa më shumë njerëz në njësinë e sipërfaqes, aq më pak njësi të sipërfaqes në përdorim të një individi. Së dyti, qendra banimi të nënpopulluara, me densitete të ulta banimi në njësinë e sipërfaqes, sikurse shumica dërrmuese e fshatrave, qytezave dhe qyteteve të vogla të vendit; të cilat, gjithashtu, na rrisin vulnerabilitetin ndaj koronavirusit. Në mungesë të banorëve, është e kuptueshme që mungojnë edhe kapacitet e ekspertizës dhe infrastrukturës shëndetësore. 

Koncentrimi i pushtetit politik përgjatë tranzicionit prodhoi edhe autoritarizmin e sotëm të Kryeministrit, i cili ‘po lufton i vetëm kundër popullit të tij injorant, që nuk kupton rëndësinë e karantinës’.  Prandaj, është i detyruar të koncentrojë orarin e ‘liri-daljes’ së ‘tradhtarëve’ që po e pengojnë atë të fitoj luftën e tretë botërore, njësoj si e pengonin tradhtarët e kaluar, Prijësin e  kaluar, të fitonte luftën me imperalizmin dhe social-imperalizmin botëror. Mirëpo edhe ky lloj koncetrimi na rrit vulnerabilitetin, sepse rrit densitetin e individëve në njësinë e kohës nëpër dyqane. Në të kundërt, ajo që na duhet është zgjerimi i kohës kur njerëzit mund të dalin të bëjnë blerje, mundësisht 24/7. Kjo do ulte numrin e njerëzve në njësinë e kohës nëpër dyqane, sepse ata që dalin për të blerë do të dalin gjithësesi, çështja është të mos dalin në të njëjtën kohë.

Shikoni çfarë po ndodh sot, sektori shtetëror ju bën testin vetëm atyre që përzgjedh vet, kurse sektori privat kujtdo që dëshiron, të paktën për aq kohë sa i lejoi shteti i plofuqishëm. Sektori shtetëror po harxhon miliona euro dhe prap nuk kemi pajisje mjeksore, kurse disa djem e vajza të shkëlqyera, vetëm me aftësi individuale dhe me kosto të përballueshme për buxhetin e tyre po prodhojnë maska apo mjete të tjera, aq të domosdoshme në këtë moment të vështirë. Prandaj, ajo që duhet të kuptojmë është e thjeshtë, asgjë e mirë nuk vjen nga koncetrimi dhe etatizmi, kolektivizmi e autoritarizmi që ai prodhon. Dekoncentrimi dhe liria e përgjegjshmëria inviduale është përgjigjja, për të fituar mbi koronavirusin dhe për të ndërtuar një të ardhme të ndryshme.

                                                                                              

ME KË ËSHTË NË LUFTË PRIJËSI JONË? Liberale, 12. 04. 2020

Karantinë është kur shteti kufizon lëvizjen e njerëzve të sëmurë, kur shteti kufizon lëvizjen e njerëzve të shëndetshëm është tirani!

Dy lajme kemi këto ditët nga Prijësi ynë, i pari na njeh me zemërmirësinë e tij, kurse i dyti na prezanton forcën e tij të re. Me pak fjalë, Prijësi ynë shpirt mirë ka vendosur ta ngushtojë kohën e shtetrrethimit, por dhe të përforcojë ‘dhunën legjitime’ që mund të ushtrojë ndaj nesh, përderisa ne nuk e duam jetën tonë aq sa e do ai fitoren e luftës së tij. Sepse Prijësi ynë është në luftë, sikurse e shpalli ai vet, e përsërit shpura e tij, dhe e reklamon e gjithë media klasike dhe moderne e vendit. Luftë, e cila mund të fitohet vetëm nëse zbatohen disa rregulla të thjeshta, por edhe të rënda, veçanërisht ai që kërkon distancim individual ndaj shoqërisë.

Mirëpo, Prijësi ynë nuk mund t’ia besoj ruajtjen e kësaj distance përgjegjshmërisë tonë individuale. Kështu që ka vendosur të na mbylli në shtëpitë tona, duke na lënë një fashë të shkurtër orare për dalë për blerje kundrejt detyrimit të marrjes së lejes, në të kundërt  do të na gjobiti. Mbi këtë konteks na erdhën edhe dy lajmet e fundit, të cilat, vlerësuar sipas kuptimit të Prijësit dhe shpurës së tij, shkojnë në kundështim me njëra tjetrën. Sepse nga njëra anë na zgjeron rrezikun për tu prekur nga virusi, kurse nga ana tjetër e zvogëlon atë! Pa hyrë në analiza të thella, përderisa Prijësi thotë se fasha orare për të dalë duhet të jetë sa më e shkurtër, atherë zgjatja e saj mbetet shtim rreziku nga koronavirusit. Dhe përderisa thotë se shtimi i dënimit -edhe me burg- për ata që nuk marrin leje do ta uli rrezikun, atherë shtimi i dënimit sjell zvogëlim rreziku për tu prekur prej tij. Mirëpo, kjo kontraditë ka diçka që nuk shkon brenda saj.

Në shoqëritë e demokracive liberale është e rëndësishme përzgjedhja e masave qeverisëse për tu përballur me një problematikë shoqërore, kurse në shoqëritë totalitare mendohet se qëllimi justifikon mjetin. Prandaj, në këtë luftën e Prijësit tonë, nuk ka rëndësi fare se çfarë masash përdoren, mjafton të arrihet qëllimi i Prijësit. Dhe këtu prezantohet shqetësimi që lind ndaj ‘dhunës legjitime’ të qeverisë: a kanë shoqëria shqiptare dhe Prijësi i saj të njëjtin qëllim?

Të besosh se mjeti është i justifikueshëm në çdo rast, atherë ka rrezik që qëllimi i Prijësit të mos jetë i njëjtë me qëllimin tonë. Qëllimi përfundimtar i tij i bie të jetë përdorimi i këtyre masave shtrënguese në vetvete. Thënë thjeshtë, shoqëria beson se qëllimi final i luftës është triumfi i saj mbi kundër koronavirusit, kurse Prijësi synon forcimin e pushtetit të tij qeverisës! Nuk mund ta themi me siguri shkencore këtë, por nuk na mungojnë shembuj të praktikave qeverisëse, disa nga të cilat mund ti shohim për ti dhënë një përgjigje të supozuar.

Shoqëria kishte problem gjëndjen urbane të qyteteve, dhe kujtonte se fajin për këtë e kishin ndërtimet paleje, kështu që i pëlqeu ‘lufta’ e Prijësit kundër ndërtimin informal. Mirëpo doli që Prijësi nuk kishte qëllim përmirësimin e gjendjes së qyteteve, por futjen në burg të atyre që ndërtonin informalisht, sepse rezultati i vetëm i kësaj lufte të Prijësit ishte futja në burg e ca njerëzve, por jo përmirësimi i situatës urbane të qyteteve.

Shoqërisë shqiptare i mbushën mendjen se fajin për gjendjen e mjeruar mjedisore dhe urbane të qyteteve e kishin drejtuesit lokal, dhe asaj i përqeu ‘lufta’ e Prijësit kundër kryekomunarëve dhe kryebashkiakëve të korruptuar, që jepnin leje ndërtimi me shumicë, që harxhonin paratë publike për rroga të administratës, dhe të tjera si këto. Mirëpo, doli se qëllimi përfundimtar i Prijësit ishte e kontrolli i plotë mbi pushtetin vendor dhe jo mirë administrimi lokal, përderisa administrimi lokal u përkeqësua më tej kurse Prijësi drejton Pushtetin Vendor nëpërmjet 61 drejtorëve të tij.  

Shoqëria kishte problem furnizimin me energji elektrike dhe besonte se këtë situatë e sillnin mospagesat e energjisë elektrike, kështu që i pëlqeu ‘lufta’ e Prijësit ndaj atyre që nuk paguanin konsumin. Mirëpo doli se qëllimi final i Prijësit ishte futja në burg e atyre që nuk e paguanin, dhe jo rregullimi i sistemit të furnizimit me energji, përderisa produkti i vetëm i kësaj lufte ishte futja në burg të ca mjeranëve që nuk e paguanin, por jo përmirësimi i treguesve të sistemit.  

Shumë ‘luftëra’ të tjera të Prijësit tonë mund të përmendnim, por nuk ja vlen se të gjitha janë njësoj. Asnjëra prej tyre nuk ka përfunduar si problem i zgjidhur i shoqërisë, por si koncentrim i mëtejshëm i pushtetit të Prijësit tonë. Prandaj, e kam një përgjigje për pyetjen e ngritur në titullin e këtij shkrimi. Prijësi ynë është në luftë me popullin e vet, me të drejtat dhe liritë e shoqërisë. Ka qenë kështu prej shtatë vjetësh, dhe mbetet akoma edhe sot. Thelbi asaj që duhet të kuptojmë ne, gjendet te ato vargjet që u bënë popullore për ca kohë, por më tej duket se i harruam, ‘mora pushkën dola malit, të luftoja për Atdhe, ku e dija unë i mjeri, se armiku ishim ne’.

                                                                                              

TË QESHËSH APO TË QASH NË KOHËN E ÇIFTËZIMIT TË RILINDJES ME KORONËN! Liberale,  20. 04. 2020

Personalisht po e shijoj shumë këtë gallatën e luftës së Prijësit tonë me shqiptarët, nën preteksin e virusit korona. Është qesharake të shohësh një burrë në një moshë të caktuar, që del në televizor çdo ditë me një pamje vizionari dhe gjithë patos lëshon broçkulla infantile. Më shumë se qesharak  janë zyrtarët e shtetit, nga polici te ministrat, të cilëve ju duhet edhe ti përsërisin këto anekdoda sikur po thonë gjërat më të mënçura në botë, por edhe të detyrojnë qytetarët, me forcën e pushtetit që ju ka dhënë Prijësi, ti zbatojnë ato në jetën e përditshme. Akoma më qesharak janë njerëzit që e trajtojnë seriozisht këtë amorfitet qeverisjeje, që vetquhet Rilindje.

Këtë të enjte Kuvendi i Shqipërisë, i drejtuar tashmë plotësisht nga Prijësi, miratoi disa shtesa në Kodin Penal. Sipas këtyre shtesave, disa nga ata që dënoheshin me gjoba për ‘mos marrje leje’ për të dalë nga shtëpia, tashmë do të dënohen me burg. Ndërkohë, vet Prijësi lajmëroi se ata që janë dënuar me gjoba apo dënime të ngjashme për shkeljet që në vijim do të dënohen me burg, nuk do ti paguajnë ato. Prijësi ju’a ka falur fajin që nuk morën leje te ai për të dalë nga shtëpia.

Shkurt, po më duket vetja si në kohën e komunizmit, kur pasi mbaronte filmi ‘Mëngjese Lufte’, fillonte Revista Televizive dhe dilte ndonjë Udhëheqës që deklaronte fitoret e ditës, në luftën kundër imperializmit amerikan dhe social-imperializmit sovjetik dhe sigurimit të bukës në vend.

Edhe sot jemi njësoj si në filmin ‘Mëngjese Lufte’, presim të dali dielli dhe të mbyllet ‘koprifuoko’ që të nisim jetën. Por me ndryshimin, se ne na duhet të marrim leje te pushteti edhe pasi mbaron shtetrrethimi, kurse te filmi mjaftonte të shkonte ora dhe kushdo mund të dilte.

Pjesa më artistike e atij filmi, mbetet biseda e një burri me lopën e tij të pabindur, e cila donte të dilte pa filluar qarkullimi. Ky, sigurisht me ironi, i sqaronte lopës rregullat e luftës dhe ‘koprifokos’ të cilat duhet ti zbatonte edhe pse ishte lopë, dhe si argument i sillte gomarin e Shazos që e kishte vrarë patrulla gjermane, se kishte bërë të njëjtin faj. Dhe ky është ndryshimi i dytë, policia e Liderit nuk do të na vrasi si gomarin e filmit, por thjeshtë do të na fusi në burg.

Përveç projeksionit të të kaluarës në të kaluarën, sikurse ishte filmi ‘Mëngjese Lufte’, i cili është gjithashtu projeksioni i së kaluarës në të sotmen, sepse përgjatë kësaj ‘koprifuokos’ së sotme ky film transmetohet gjerësishtë nga TV të ndryshme, më ndodh edhe projeksioni i të sotmes te e kaluara. Njësoj si në të kaluarën, kur një nga udhëheqësit dilte e na shpjegonte fitoret tona të jashtme ndaj imperializmit dhe social-imperializmit, dhe të brendshme në realizimin e planit të grurit me 121 %, edhe sot Lideri del e na shpjegon sesa shumë janë infektuar dhe kanë vdekur nga koronavirusi në vende të tjera, dhe sa pak në Shqipërinë që po ndjek planin e tij gjenial.

Për të qenë të drejtë dhe të vërtetë, Prijësi ynë nuk bën krahasime direkte mes vendeve të botës që nuk po zbatojnë regjimin e tij të ‘koprifuokos’ dhe atyre që po e zbatojnë me përpikmëri, sikurse i bie të jetë vetëm Shqipëria. Këtë funksion e ka marrë media klasike dhe moderne, ndërsa raporton përgjatë gjithë ditës statistikat e vendeve të tjera, dhe vetëm një herë në ditë statistikat shqiptare. Edhe këtë në orën që ka vendosur pushteti, dhe vetëm nëpërmjet gojës së tij.

Media shqiptare e sotme, pothuajse njësoj si e kohës së komunizmit, nuk ka pyetje, ajo vetëm transmeton çfarë i thuhet të transmetoj. Sot shqiptarët dinë me saktësi sesa qytetarë të Shba, Italisë, Spanjës, Francës, Gjermanisë e kështu me radhë, janë prekur apo kanë ndëruar jetë ‘në 24 orët e fundit’, por nuk dijnë akoma pse në Shqipëri bëhen kaq pak teste? Pse në Shqipëri mjekët vetëm shërohen nga koronavirusi, por asnjëherë nuk sëmuren prej tij? Pse pasja apo mos pasja e lejes nga pushteti për të dalë na mbron nga koronavirusi? Apo, me cilin shtet tjetër janë të ngjashme dhe me cilin jo, kufizimet dhe shtrëngimet që Prijësi i ka vendosur nënshtetasve të vet?

Në fund, çështja e çështjeve, ajo për të cilën duhet të kemi patjetër një përgjigje, sepse edhe Shazos do ja thonin pse ja vranë gomarin, nëse do ti kishte pyetur gjermanët. Mos vallë kjo mënyra e Prijësit tonë për menaxhimin e pandemisë do na mbaj në këtë gjendje për vite të tëra?

Nëse ne po prekemi mesatarisht nga 20 veta në ditë, dhe në të njëjtën kohë duhet të imunizohemi në masën 60-70% të popullsisë që virusi korona të largohet, atherë me rregull treshi i bie se na duhen edhe 100 mijë ditë. Edhe po ti heqim dy zero këtij numri, meqë shumë e kanë kaluar dhe do ta kalojnë ‘pa e marr vesh Prijësi’, sepse nuk kanë shfaqur simptonat dhe në këtë kuptim nuk ju është bërë testi, duhen edhe 3 vjet që virusi të shkatërohet. Dhe kjo, ndryshe nga të tjerat, nuk është për të qeshur por për të qarë, sepse studimet mbi burgjet tregojnë se vetëm tre vitet e para e përjeton burgun si burg, më tej të kthehet në një stil jetese të cilin e ke të vështirë ta ndryshoh.  

                                                                                             

TRADHËTARËT JANË ATA! Liberale, 28. 04. 2020

Duket se marrëzia ka marrë rrugët në këtë katundin tonë globalist. Prijësi ka shpikur një super argument për të mbrojtur ndryshimet e thella antidemokratike që po i bën legjislacionit shqiptar. Ai po na thotë se këto ndryshime ‘nuk janë për popullin, por për ligjëshkelësit’! Që do të thotë se qytetarët nuk duhet të shqetësohen fare se çfarë ligjesh bën qeveria, sepse ligjet nuk janë për ta! Dhe ky “argument” duhet të jetë shterues për gjithëkënd nga shoqëria, që e njeh veten si pjesë të popullit dhe jo si ligjëshkelës. ‘Unë nuk jam ligjshkelës, pse duhet të kem frikë nga ligji që po bën qeveria?!’ Kështu është, apo jo! Qytetari nuk ka pse të ketë frikë nga ligji, përderisa nuk e shkel atë. Nga ana tjetër pse duhet të shqetësohemi për ligjëshkelësit, ata e kanë vendin në burg!

Në fakt, ky është arsyetimi më qesharak që kam dëgjuar ndonjëherë, sepse kur ligji nuk ka filluar të aplikohet nuk ekziston asnjë diferencë midis popullit dhe ligjëshkelësit. Të dyja këto grupe përputhen, sepse duhet të kemi më parë një ligj në veprim pa të kemi shkelës të tij. Njësoj si puna e kufirit, apo e një vize tjetër çfarëdo në hapsirë apo në kohë, nëse ai kufi nuk është vendosur akoma, atherë nuk mund të thuhet se dikush e ka shkelur apo kapërcyer atë. 

Ligji, përveç të tjerash është edhe njësi matëse. Ai vetëm kur fillon e përdoret, mat sa prej individëve që përbëjnë popullin janë shkelës të tij! Sepse, ligji në vetvete, nëpërmjet dispozitave të tij paracakton edhe raportin potencial të shkelësve të tij, kur ai vet të hyj në veprim. Që do të thotë, se një ligj mund të shkruhet në mënyrë që të mos gjej asnjë ligjshkelës, por edhe të gjej se i gjithë populli është i tillë. Përshembull, një ligj mund të thotë se ‘asnjë i vdekur nuk duhet të dali nga shtëpia për dyzet vjet’, por mund të thotë gjithashtu se ‘asnjë i gjallë nuk mund të dali nga shtëpia për dyzet vjet’! Skenari i parë nuk do të shqetësonte askënd, por i dyti duhet të alarmonte gjithëkënd, sepse mjafton të ishe pjesë e popullit dhe do të ishe ligjshkelës në të njëjtën kohë.

Edhe ligjet e Leninit, Stalinit, Hitletit, Duçes, Hoxhës, dhe të gjithë shokëve të tyre kolektivistë, për ligjshkelësit shkruheshin, por masakruan e mjeruan popuj të tërë. Është gjithmon kështu, sepse për kolektivizmin unanimiteti është bazik, dhe duke qenë se populli nuk ka pse shqetësohet për ligjet që bën qeveria, sepse ‘ligjet nuk janë për popullin por për ligjëshkelësit’, unanimiteti kthehet në unitet ndaj Prijësit. Nëse ‘unanimiteti’ ka për bashkëshoqëruese ‘shumicën’, që do të thotë se, kur nuk arrihet unanimiteti mund të marrim vendime nëpërmjet shumicës kolegjiale, ‘uniteti’ nuk ka bashkëshoqërues. Uniteti ndaj Prirësit ka vetëm antagonizëm. Kushdo e ka dëgjuar shprehjen e famshme kolektiziste ‘o me ne ose kundër nesh, rrugë tjetër nuk ka’.

Bile edhe antagonizmi është një term disi i butë, sepse për Prijësin, çdonjëri që nuk shpreh unitetin ndaj tij, është ose armik, kur identifikohet që në fillim; ose tradhtar, kur ka dalë si i tillë gjatë rrugës. Kjo është arsyeja, që edhe Prijësi jonë cilëson si ‘tradhtar’ çdonjërin që nuk brohoret ‘ligjet dhe rregullat’ që ai po vendos dhe po na shpëtojnë jetën nga virusi korona. Dhe këtu vijmë te një tjetër shpikje argumentuese e Prijësit. Që në fakt, nuk është shpikje, por rishpikje, sepse është përdorur gjerësisht në shekullin e kaluar nga të tjerë shok të tij, socialist nacionalistë apo internacionalistë. Dhe në këtë kuptim, nuk është një term risi për ne, por një term i risjellë. Kishim të paktën dy dekada që nuk e dëgjonim, dhe ja e dëgjuam tani kur gjerat kanë filluar të rikualifikohen, rivitalizohen, rishpiken, apo Rilindin. E kishim dëgjuar të përdorej brenda partive, kur ndonjë grup shkëputej nga trupi i partisë mëmë; por jo drejtuar popullit.  

Thënë thjeshtë, brenda popullit paska tradhtarë! Janë ata që mendojnë ndryshme nga Prijësi. Mjafton të mendosh ndryshe nga Prijësi, pavarësisht çfarë vlere dhe impakti shoqëror kanë ato që mendon Prijësi, dhe ti, qytetari i një Republike që ka 30 vjet në tranzicion, cilësohesh tradhtar. Po tradhtar ndaj kujt! Tradhtar ndaj ‘kauzave’ të Prijësit që lufton kundër popullit të tij!?

Nuk ekziston asnjë fjalë më e ndyrë se fjala tradhtar, kur përdoret për një individ të popullit tënd. Bile, nuk ka kuptim edhe kur përdoret për një individ të një populli tjetër me interesa të ndryshme nga ato të popullit tënd. Unë e urrej këtë fjalë, dhe nuk mendoja se do vinte një ditë kur do ta përdorja edhe unë, por kam frikë se erdhi. Nëse duhet të gjejmë patjetër tradhtar brenda nesh, atherë tradhtarët janë ata. Janë Prijësi dhe enturazhi i tij, pavarësisht se shtiren në ‘unitetit’ apo në ‘antagonizëm’ me të. Janë ata që për 30 vjet penguan demokracinë liberale dhe tregun e lirë të punonin për shqiptarët, sikurse punuan për çdo komb tjetër që i përdori. Provat gjenden kudo, por unë do sjell vetëm një: kush e ka fajin që qindra mjekë shqiptar po i shërbejnë popullit të tyre nga ekranet e medias klasike apo moderne me intervista të dhëna nga vendet më të zhvilluara të botës, dhe jo nga spitalet e Shqipërisë?! E kam parë në sytë e tyre se ëndërojnë të jenë këtu me ne, e kuptoj nga fjalët e tyre se diçka i pengon ta ndjekin ëndrën e tyre dhe të vijnë.

PSE KAQ E EGËR KJO LUFTË E PRIJËSIT TONË! Liberale, 04. 05. 2020

Tashmë është evidente për këdo se shtrëngimet që shpalli Prijësi i shqiptarëve të shekullit të 21-të për popullin e tij, ishin më të rreptat në planet. Ndoshta ja kalonin vetëm ato të Kinës, por kjo nuk është ndonjë çudi për askënd që njeh mënyrën sesi organizohet dhe funksionon marrdhënia e shoqërisë dhe shtetit në atë vend të largët aziatik, i cili ka qënë vëllai ynë i madh për ca vite në shekullin e kaluar. Çudia është se, për aq pak sa dijmë, ja kaluam edhe Koresë së Veriut, e cila karantinoi vetëm Liderin Suprem por jo masën e popullsisë. Ne kemi folur për aspekte të ndryshme të “luftës” së Prijësit tonë, por asnjëherë për çështjen më të rëndësishme: pse kishte nevojë për një egërsi të tillë lufta e Prijësit tonë? Ndoshta sot është rasti ta bëjmë këtë pyetje.

Ka shumë arsye kjo luftë e rreptë e Prijësit tonë. Ato të gjitha janë racionale, pavarësisht në referencë e përfitim të kujt. Së pari është sistemi ynë shëndetsor, i cili, pa shkuar në ato klishetë se ‘është më i keqi në të gjithë botën’, mbetet problematik me shërbimin që i ofron shoqërisë. Sigurisht që një njeri me pak mend në kokë, nuk mund të bëj krahasime me gjërat që nuk i njeh, sikurse janë shërbimet shëndetsore në të gjithë vendet e botës, bile as sesi është në tërësi shërbimi shëndetsor në Shqipëri, por gjithësesi nuk do njohuri të zgjeruara në këtë fushë për të kuptuar se me të është abuzuar prej tre dekadash. Sepse ky është problemi me të. Që jemi popull i varfër, ne këtë e dijmë sikurse edhe kuptojmë se një popull i varfër nuk mund të ketë një sistem shëndetësor të shkëlqyer. Porse, ne kemi një sistem shëndetësor më të varfër sesa jemi vet, dhe në këtë kuptim duhet ta shohim me përparësi për ti dhënë një zgjidhje arsyejeve pse ndodh kjo.

Së dyti, edhe ky sistem shëndetsor që kemi, ashtu si është, nuk u përdor me efiçensë dhe për këtë ka disa çështje që duhen prekur. Çështja e parë ka lidhje me përjashtimin e sektorit privat në përballimin e kësaj pandemie. Nuk bën asnjë kuptim logjik, nga ajo logjikë që origjinalizon me krijimin e njeriut, nga më e thjeshta e logjikave, ne nuk përdorëm një ‘vegël’ që e kishim në zotërim, në momentin që na duhej më tepër. Këtë gabim, për të mos thënë faj, nuk do ta kishte bërë as njeriu i shpellës. Edhe ai, kur konstatoi se një copë guri mund të gërryente faqen e shpellës më mirë se ajo që kishte në dorë, do ti këmbente ato. Ndoshta nuk e kuptonte se guri i parë kishte në përbërje metale që e bënin më të fortë se i pari, gjë që do ta dallonte mijëvjeçarë më vonë, por gjithësesi ja njihte dhe pranonte epërsinë. Akoma më keq se kaq, në rastin tonë nuk kishim nevojë as ti zëvendësonim ‘veglat’, na mjaftonte ti utilizonim në mënyrë komplementare.

Çështja e dytë ka lidhje me përjashtimin e segmenteve më të rëndësishme dhe më masive të sistemit shëndetsor publik. Rrjeti i gjerë i mjekëve të familjes u la jashtë përballimit të kësaj pandemie, që mbetet e rrezikshme, pikësisht dhe veçanërisht prej këtij gabimi, për të mos thënë faji. I gjithë përballimi i kësaj pandemie ju la në shpinë një grushti mjekësh specialist në dy spitale të vendit, dhe një grusht njerëzish të tjerë që të përgjigjeshin në telefon nga i njëjti numër. Numrin e saktë të centralistëve nuk e dijmë, por dijmë me siguri se nuk mund të shërbenin as nga ana sasiore dhe as nga ana cilësore, krahasueshëm me mjekët e familjes. Do ishte absurd vetëm ta mendonim, sepse janë mjekët e familjes të cilët në radhë të parë janë mjek jo centralistë, dhe në radhë të dytë janë mjekët tanë dhe na njohin në çdo problematikë shëndetësore që kemi kaluar. Nëse nuk është kështu, atherë duhet të ndryshojmë me shpejtësi strukturën e sistemit të shëndetësisë publike. Pse duhet të paguajmë një ushtri me mjek familjeje, kur mund të paguajmë një sipërmarrje call-centër, e cila suksesoka edhe në kohë pandemije e jo më në kohë normaliteti. 

Arsyeja e parë që justifikon egërsinë e masave qeverisëse, ajo që ne kemi një sistem shëndetësor më të varfër se sa jemi vet, nuk është i gjithë “kontribut” i Prijësit tonë dhe qeverisë së tij rilindase. Ai mban barrën më të rëndë të këtij realiteti, sepse po qeveris në shtatë vitet e fundit, por edhe përshkak të mënyrave të gabuara, për të mos thënë të fajshme, sesi i ka përdorur paratë publike të dedikuara për sistemin shëndetësor publik. Por, gjithësesi nuk është dëmtuesi i vetëm, sikurse është për arsyen e dytë. Si për përjashtimin e sektorit privat të shëndetësisë edhe për përjashtimin e armatës së mjekëve të familjes, Prijësi jonë dhe oborri i tij mbajnë autorësinë.

Dhe këtu vijmë te përgjigjja e shqetësimit tonë, të paktën e njerëzve që e kuptojnë rëndësinë e lirisë që u shpërdorua shumë rëndë nga shtrëngimet qeverisëse. “Lufta” e Prijësit tonë ishte kaq e egër, për dy arsye racionale. Së pari, sistemi jonë i mjeruar shëndetsor nuk e kishte takatin të përballej me një kurbë të lartë infektimesh, të paktën dy javët e para kur njerëzit nuk ishin koshient për çfarë po ju ndodhte. Dhe kjo është në përputhje me racionalitetin e përgjithshëm njerëzor. Por edhe arsyeja e dytë, ajo e përjashtimeve të sektorit privat dhe rrjetit të mjekëve të familjes, është racionale. Ndryshe nga e para, ajo është në përputhje me racionalitetin centralist të Prijësit. Përhapja e diskursit dhe veprimit në lidhje me këtë “luftë”, edhe në sektorin privat dhe në shtresa të gjera të sektorit publik, do të rrezikonte karakterin centralist të kontrollit.  Do të rrezikonte, gjithashtu, qendërzimin e triumfit në këtë “luftë”. Sepse, përderisa nuk ka një njësi matëse të pranuar gjerësisht, pavarësisht sa jetë, shëndet dhe ekonomi do të humbim, “lufta” do të përfundoj me “fitore” dhe  i gjithë triumfi duhet ti takoj Prijësit që na udhëhoqi drejt saj.

PANDEMIA E VËRTETË ËSHTË EKONOMIA E KONSUMIT! Liberale, 22. 06. 2020

Statistikat aktuale në lidhje me koranavirusin po vërtetojnë atë që kemi thënë dhe e kemi përsëritur, mbyllja e popullsisë në një karantinë kaq fanatike e të dhunshme nuk do të shërbente për asgjë. Për tre muaj me radhë ne ndenjëm para televizorit dhe ndoqëm humbjet e jashtëzakonshme në jetë njerëzore në vendet e tjera, ndërsa vet pësuam humbje minimale. Pa dyshim ky bilanc pozitiv i përballjes së një shoqërie të prapambetur me një sulm global kishte si kontributor kryesor karantinimin, por nuk ishte e vetmja pasojë e tij. Sepse në thelb, ne bëm të vetmen gjë që dijmë të bëjmë mirë, u shtirëm ‘sikur luftuam’ kur në fakt bëmë vetëm sehir.

Bëm ‘sikur’ luftuam, bëm ‘sikur’ morrëm “pagën e luftës”, bëm edhe ‘sikur’ i bëmë opozitë qeverisë, por në fakt ne vetëm shtymë kohën kur do të përballeshim me “armikun”. Si rezultat i kësaj, të sëmurët dhe jetët e humbura të marsit, prillit dhe majit do ti kemi në qershor dhe në vijim. Nëse do të ndiqnim një linjë më liberale ndaj karantinimit, do të kishim më shumë të sëmurë në spitalet bosh dhe më shumë jetë të humbura në kohën e “pushtimit”, por sot do të kishim statistika më të ulta dhe mbi të gjitha do të ishim më pranë lirisë. Sepse lufta, qoftë ajo edhe metaforike, duhet luftuar që të fitohet, ajo nuk mund të fitohet duke ju shmangur e fshehur.

Skenderbeu, ai prej vërteti, vërtet e mbyllte popullsinë në kështjellë kur rrethohej nga osmanët, por sëbashku me kalorësit e tij rrinte jashtë dhe e godiste papushim armikun dhe furnizimet e tij, derisa e dobësonte në pikën kur aihiqte rrethimin largohej në shtëpi të vet. Ndërsa Skëndërbeu i sotëm, ky prej gjasme, mbylli popullin nëpër kasolle, ndërsa vet dhe kalorësit e tij na dhanë shfaqje me fitore ‘prej gjasme’, duke pritur që armiku të ikte vet! Mirëpo, ky armiku i sotëm nuk ka shtëpi që të iki në verë dhe të kthehet në vjeshtë, kështu që duket se do të rrij edhe për ca kohë. Por ai që nuk do iki asnjëherë, një armik edhe më i madh dhe më vrastar se pandemia, është varfëria dhe fukaralliku. Të gjitha institucionet ndërkombëtare, dikush më shumë e dikush akoma më shumë, e shohin Shqipërinë e pas “luftës mbyllur në kasolle por me sytë te frëngjia”, në rënien më të madhe ekonomike se çdo vend tjetër në rajon. Kjo është lufta e dekadave, në mos shekujve për ne shqiptarët, dhe për këtë nuk po gjejmë dot Skëndërbej, qoftë edhe prej gjasme.

Sigurisht që shkaktari i parë i varfërisë së ardhshme është mënyra që zgjodhëm për të luftuar ndaj koronavirusit, por ka edhe një arsye tjetër, më të qenësishme e më strukturore. Ne kemi qenë të varfër, jemi të varfër dhe do të mbetemi të varfër, edhe sikur koronavirusi të kishte prekur gjithë botën por jo Shqipërinë, sepse kemi një model të zhvillimit ekonomik të gabuar. Ne kemi zhvilluar një model ekonomik që mbështetet te konsumi dhe jo të prodhimi, sikurse vendet e tjera të rajonit me të cilat bëjmë ‘sikur’ konkurojmë. Për të kuptuar këtë mjafton të shohim bilancin e tregtisë së jashtëme të vendit, që mbetet negative ndoshta edhe më parë se prej kohës së Mbretërisë. Rreth 60% e rritjes ekonomike të vendit mbështetet te konsumi, i produkteve që vijnë nga importi dhe financohet përgjithësisht nga remitancat, që gjithshtu vijnë nga “importi”.

Shqipëria e dy dekadave të fundit është, gjithshtu, vendi i vetëm i rajonit të Ballkanit Perëndimor që industrinë e ndërtimit e ka të renditur si një nga tre prurësit më të mëdhenj në ekonominë e vendit, dhe specifikisht të dytin pas bujqësisë. Ndërsa vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor e mbështesin produktivitetin dhe konkurueshmërinë ekonomike te prodhimi industrial. Është kështu veçanërisht për Serbinë, e cila e ka prurësin e parë dhe më shumë se 20% të ekonomisë e ka të mbështetur në prodhimin e manifakturës, por edhe për Bosnjë Hercegovinën, Maqedoninë e Veriut. Në aspektin e prodhimit industrial na e kalon edhe Kosova, e cila merr 13.1% të të ardhurave nga prodhimi industrial, ndërkohë që në Shqipërinë ky tregues është vetëm 6%.

Ky është halli më i madh i Shqipërisë së sotme, që ndërton edhe atë të nesërme. Koronavirusi është një ‘fotografi’, ai edhe po nuk iku do të asimilohet në modelin tonë të jetesës dhe do të harrohet. Kurse modeli ekonomik është një ‘film’ që ka filluar dekada më parë dhe duket se do të vijoj edhe për shumë të tjera, ndërsa na pengon të kemi një produktivitet ekonomik të pranueshëm si shoqëri apo një nivel konkurueshmërie me fqinjët. Për më tepër, është ky model ekonomik i mbështetur te konsumi dhe jo te prodhimi, që do të na sjelli edhe rënien më të madhe në rajon, sepse një krizë konsumi është padyshim më e rënda në një model ekonomik konsumi.